30/11/11

Υπόδειγμα για τη μελέτη του Ισοκρατήματος - J. S. Bach Πρελούδιο αρ. 1 από τα Μικρά Πρελούδια και Φούγκες

Είναι αναρίθμητες οι φορές που σε σύντομα μουσικά έργα ενυπάρχουν χαρακτηρηστικά αποσπάσματα, χρήσιμα για την εκμάθηση της σχολικής ύλης της αρμονίας και αντιστίξεως.


Το πρώτo πρελούδιο από τα μικρά πρελούδια και φούγκες (BWV 924) του J. S. Bach μπορεί να αποτελέσει ένα από τα πιο χαρακτηρηστικά μουσικά παραδείγματα για την εκάθηση του Ισοκρατήματος (Pedal). Για την ακρίβεια περίπου περισσότερο από το μισό πρελούδιο είναι χτισμένο πάνω σε ένα Ισοκράτημα της δεσπόζουσας. Παρακάτω θα βρείτε μια στοιχειώδη αρμονική ανάλυση των συγχορδιών που σχηματίζονται ανεξάρτητα από την κρατημένη δεσπόζουσα στο αριστερό χέρι. Μπορείτε να κατεβάσετε την παρτιτούρα (συμπεριλαμβανομένης της αναλύσεως), καθώς επίσης και όλο το post σε μορφή .pdf  πατώντας εδώ


Παρέλειψα συνειδητά τα διάφορα ποικιλματικά σύμβολα, για μεγαλύτερη συγκέντρωση στην αρμονία. Την πλήρη παρτιτούρα όλου του βιβλίου με τα μικρκά πρελούδια και φούγκες θα βρείτε από το IMSLP πατώντας εδώ.


Παραθέτω το πρελούδιο σε midi σκοπίμως με ήχο οργάνου για να τονιστούν οι αρμονικές σχέσεις μεταξύ των δύο επιπέδων:





Προτείνω ο μαθητής να ακούσει και να παίξει πολλές φορές το απόσπασμα αυτό, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις, ας μου επιτραπεί ο όρος, "μουσικές προστριβές" που δημιουργούνται μεταξύ των δύο ανεξαρτήτων αρμονικών γραμμών (νότα ισοκρατήματος και λοιπών συγχορδιών) και ψηλαφίζοντας το voice leading του αποσπάσματος. Έπειτα να (αντι)γράψει το απόσπασμα αυτό χρησιμοποιώντας τις ίδιες αρμονίες αλλά διαφορετικά μελωδικά μοτίβα. Τέλος να φτιάξει ένα δικό του απόσπασμα μιμούμενος το ύφος του Bach με διαφορετικές αρμονίες και μελωδικά μοτίβα, καθώς επίσης και να συνθέσει ένα ανάλογο, ελεύθερο απόσπασμα, σύμφωνα με το προσωπικό του γούστο και ύφος.





23/11/11

Επαντρεύαν ένα γέρο...


Είμαι υποχρεωμένος να αναφέρω ότι το παρακάτω απόσπασμα αφορά μόνο σε ενηλίκους. Μολονότι οι εμπειρίες που καθημερινώς αποκομίζουν τα παιδιά στις μέρες μας είναι σε πολλά σημεία πολύ περισσότερο άσεμνες και "ακατάλληλες" από όσο (θέλουμε να) νομίζουμε. 

Η δημοτική μας παράδοση βρύθει περιπαιχτικών και σκωπτικών τραγουδιών τα οποία ακούγονται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, κυρίως κατά την περίοδο ρων αποκρεών.  Πολλά από αυτά τα παραδοσιακά "γαμοτράγουδα" είναι πραγματικά αριστουργήματα, κατασκευασμένα με ιδιαίτερη ευφυία και ιδιάζουσα αισθητική, αποτελούμενα συχνά από βωμολοχίες. Χωρίς να έχω την ελάχιστη σχέση με το πεδίο της εθνομουσικολογίας και ταυτόχρονα απαλλαγμένος από κάθε είδους ψεύτικης σεμνοτυφίας, μπορώ να πω ότι πολλά από τα τραγούδια αυτά παρουσιάζουν με το δικό τους τρόπο την καθημεριμότητα του κάθε τόπου και διακομμωδούν τις "πονηρές" πτυχές του έλληνα με γνώμονα το τρίπτυχο του τόπου, του χρόνου και της κοινωνικής ομάδας. Πολλούς από τους παραδοσιακούς αυτούς θησαυρούς έφερε και διατήρησε στο φως η Δόμνα Σαμίου.

Η αριστουργηματικότητα του τραγουδιού "επαντρεύαν ένα γέρο" έγκειται στο βασικό στιχουργικό του άξονα, ένα παράθεμα το οποίο μεγαλώνει ανα ένα με δύο επιπλέον λέξεις σε κάθε επανάληψη:



Ακούω την ίδια τεχνική και σε πολλά μέρη από το θεατρικό κομμάτι του Γιώργου Απέργη "Corps a corps", γραμμένο για το περσικό, σταμνοειδές κρουστό όργανο "Tonbak" και ομιλία από τον εκτελεστή:



16/11/11

Inertial Motion για σύνολο δωματίου (Fl., Ob., Hrn., Vln., Vlc. & Pno.)

 Inertial Motion for Chamber ensemble by Manos Panayiotakis 


The Chimera Ensemble, University of York 2010
Διεύθυνση: John Goldie-Scot


Εδώ μπορείτε να βρείτε (και να κατεβάσετε) ένα άρθρο σχετικά με το κομμάτι, δημοσιευμένο από το αγγλικό ηλεκτρονικό περιοδικό CNCPTN.

9/11/11

Ο Άγνωστος Carl Czerny

Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι πολλοί από εμάς έχουμε αναρωτηθεί κατά τα μαηθτικά μας χρόνια στα ωδεία για το τι υπάρχει πέραν των ασκήσεων δεξιοτεχνίας του Carl Czerny. Το ίδιο σίγουρος όμως είμαι και για το ότι υπάρχουν πολλοί περισσότεροι οι οποίοι δεν το έκαναν, δεν το κάνουν και δυστυχώς δεν θα το κάνουν. Πώς στ' αλήθεια ο αυστριακός συνθέτης εκφραζόταν όταν δεν καταπιανόταν με το χτίσιμο μιας "ατσάλινης" πιανιστικής τεχνικής; Πώς είναι η μουσική του γλώσσα και ακόμη περισσότερο τι έχει να μας διδάξει; Αναμφισβήτητα το έργο του Czerny γύρω από τη μελέτη της πιανιστικής πρακτικής είναι ανεκτίμητης αξίας. Το ίδιο όμως αναμφισβήτητα, και το ίδιο ανεκτίμητης αξίας είναι και τα έργα του για ορχήστρα, για διαφόρων ειδών σύνολα,  καθώς επίσης και η φωνητική του μουσική. Εδώ μπορείτε να βρείτε ολόκληρη τη λίστα με τα 861 opuses και τα περισσότερα από 30 έργα χωρίς αριθμό καταλόγου.


Παραθέτω μια εκτέλεση της 6ης Συμφωνίας σε Σολ ελάσσονα υπό τη διεύθυνση του Grezegorz Nowak και την ορχήστρα  SWR Rundfunkorchester Kaiserslautern. Είναι εμφανείς οι επιρροές τις οποίες ενδεχομένως δέχτηκε από τη μουσική γλώσσα του δασκάλου του, Ludwig van Beethoven:





Κλείνοντας το post αυτής της εβδομάδας, παραθέτω και το Κουαρτέτο του Czerny για 4 πιάνα. Ας μεταφερθούμε διαδικτυακά, μέσω της καλής θελήσεως του uploader και του Youtube, στην αίθουσα του Κονσερβατορίου της Μόσχας με τους Alexey Luybimov, Michail Dubov, Petr Aidu, Alexey Zuyev στο πιάνο 1, 2, 3 και 4 αντίστοιχα:






2/11/11

Σχεδιάζοντας την Αρμονική Στήλη...

Υποθέτω ότι πολλοί από εμάς έχουν παίξει, όντας παιδιά, με το αντικείμενο της κάτωθι εικόνας, το οποίο κυκλοφορούσε  υπό την ονομασία "μαγικός χάρακας". Λίγη φαντασία σε συνδυασμό με πολύχρωμα (ή ακόμα και ενός χρώματος) στυλό ήταν αρκετά για να επιτρέψουν στους νόμους περί ταλαντώσεων να δημιουργήσουν εικαστικά "θαύματα" στα τότε παιδικά μάτια μας.



Μολονότι ο ίσος συγκερασμός έφερε μια πραγματική επανάσταση στην οργάνωση των συχνοτήτων, οι επιστήμονες δεν έπαψαν ποτέ να μελετούν τις απλές αναλογίες των διαφόρων αρμονικών. Ο 'αρμονογράφος' (harmonograph) είναι ένα γραφιστικό όργανο το οποίο συνδυάζει την κίνηση δύο ή περισσοτέρων εκκρεμών με σκοπό τη γραφιστική απεικόνιση των αναλογιών οι οποίες καθορίζουν τις σχέσεις των αρμονικών. Η πιο απλή μορφή του αρμονογράφου περιλαμβάνει ένα εκκρεμές (ή περισσότερα) το οποίο κινεί περιοδικά μία γραφίδα και ένα ακόμα εκκρεμές το οποίο κινεί επίσης περιοδικά το επίπεδο όπου σχεδιάζεται η κίνηση της πρώτης γραφίδας:






Βρήκα ένα βίντεο με το εν λόγω όργανο εν δράσει στο youtube:





Η χρήση εκκρεμών τα οποία εκτελούν διαφορετικού τύπου περιοδικές κινήσεις (όπως το περιστροφικό-rotary) παράγουν διαφορετικά μοτίβα. Παραθέτω από το βιβλίο του Anthony Ashton, "Harmonograph - A visual guide to the mathematics of music" κάποια παραδείγματα σχεδίων του αρμονογράφου τα οποία διέπονται από τους λόγους 1:1, 2:1, 3:2 και 4:3, δηλαδή της θεμελίου, της οκτάβας, της καθαρής πέμπτης και της καθαρής τετάρτης αντίστοιχα, σχεδιασμένα με τη χρήση του εγκαρσίου (πλευρικού) και του περιστροφικού εκκρεμούς:


1:1 - Unisono


1:1 - Unisono (Rotary)

2:1 - Οκτάβα

2:1 - Οκτάβα (Rotary)


3:2 - Πέμπτη καθαρή


3:2 - Πέμπτη καθαρή (Rotary)

4:3 - Τέταρτη καθαρή


Είναι προφανές ότι με το συνδυασμό περισσοτέρων από 2 εκκρεμών μπορούν να συμπεριληφθούν και άλλες παράμετροι στη γραφική απεικόνιση, όπως το amplitude. Επίσης με ανάλογες διατάξεις μπορούν να απεικονιστούν τεχνικές όπως η Additive ή ακόμα και η FM Synthesis.