27/12/11

Περί στιχουργικής στα Κάλαντα Πρωτοχρονιάς

Για μιά ακόμα φορά θα εισέλθω συνειδητά σε χωράφια άλλων και με αφορμή την επερχόμενη πρωτοχρονιά και τα κάλαντα τα οποία θα ακουστούν, θα "ποστάρω" όπως λέει η διαδικτυακή νεολαία λίγα λόγια για τους στίχους που δομούν τόσο τα κάλαντα, όσο και τα περισσότερα από τα παραδοσιακά μας τραγούδια.


Προκειμένου να ισοσταθμιστεί ρυθμικά η παραδοσιακή μουσική με το ποιητικό κείμενο, ο λαός, επιστρατεύντας τη συλλογική του σοφία, ανέπτυξε μια έξυπνη και συνάμα λειτουργική και όμορφη τεχνική, τη χρήση των λεγομένων "τσακισμάτων" και "παραθεμάτων". Όταν χρησιμοποιείτε μέρος του κυρίου ποιητικού κειμένου τότε το επιπρόσθετο αυτό μέρος ονομάζεται τσάκισμα (δλδ "σπάσιμο" του στίχου).

Όταν έχουμε προσθήκη καινούριου υλικού, το οποίο μπορεί να είναι οτιδήποτε, από ένα απλό επιφώνημα μέχρι και ολόκληρος στίχος, τότε έχουμε παράθεμα. Σε πολλές περιπτώσεις το παράθεμα αποτελεί ολόκληρο στίχο, ο οποίος είτε τονίζει είτε σχολιάζει το αυθεντικό ποιητικό κείμενο και συχνά μπερδεύεται με αυτό με αποτέλεσμα ο διαχωρισμός τους να μην είναι πάντα τόσο ευδιάκριτος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς:

Σημειώνω με με κόκκινο χρώμα τα παραθέματα, τα οποία όπως είναι φανερό εμπεριέχουν και τσακίσματα (τσάκισμα του παραθέματος)



Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά [ψηλή μου δενδρολιβανιά] κι αρχή καλός μας χρόνος [Εκκλησιά με τ´ Άγιο Θρόνο]

Αρχή που βγήκε ο Χριστός [Άγιος και Πνευματικός] στη γη να περπατήσει [και να μας καλοκαρδίσει]

Άγιος Βασίλης έρχεται [και δεν μας καταδέχεται]  από την Καισαρεία [σ' είσ' αρχόντισσα κυρία]

βαστά εικόνα και χαρτί [ζαχαροκάντιο ζυμμωτή] χαρτί και καλαμάρι [δες κι εμέ το παληκάρι]

Το καλαμάρι έγραφε [τη μοίρα του την έγραφε] και το χαρτί ομίλει [άγιε μου καλέ Βασίλη]

Κλείνοντας, μου έκανε εντύπωση (λόγω εντοπιότητας) η χρήση ενός και μόνο παραθέματος σε κρητική μαντινάδα (κάτι που στην προκειμένη περίπτωση δεν συνηθίζεται τόσο πολύ) στο τραγούδι "Βοσκαρουδάκι αμούστακο" του αειμνήστου Κώστα Μουντάκη. Βρίσκεται στο σημείο 02:05 του βίντεο που ακολουθεί ("Ποιός βρίχνει τέτοιο θησαυρό και θέλει να τον χάσει"):


Εύχομαι σε όλους καλή χρονιά με υγεία, χαρά, δημιουργία, δύναμη αλλά και περιστασιακή λήθη μέσω της τέχνης, όσον αφορά στους δύσκολους καιρούς που όλοι περνάμε.

22/12/11

G. Crumb - A Little Suite for Christmas

Μέσω ενός εκ των πατέρων της συνθετικής έρευνας των ηχοχρωμάτων και τεχνικών των ακουστικών οργάνων εύχομαι σε όλους μας καλά Χριστούγεννα με υγεία, χαρά και δημιουργία  μέσα από τα βάθη της καρδιάς του πιάνου:

14/12/11

Giacinto Scelsi - Okanagon (1984)

...Να θεωρείται ως μία ιεροτελεστία ή, εάν θέλετε, ο παλμός της καρδιάς της γης...

(Υπότιτλος έργου από το συνθέτη) 

Tristan Murail: Scelsi, De-composer, Contemporary Music Review, 24:2-3, 179







30/11/11

Υπόδειγμα για τη μελέτη του Ισοκρατήματος - J. S. Bach Πρελούδιο αρ. 1 από τα Μικρά Πρελούδια και Φούγκες

Είναι αναρίθμητες οι φορές που σε σύντομα μουσικά έργα ενυπάρχουν χαρακτηρηστικά αποσπάσματα, χρήσιμα για την εκμάθηση της σχολικής ύλης της αρμονίας και αντιστίξεως.


Το πρώτo πρελούδιο από τα μικρά πρελούδια και φούγκες (BWV 924) του J. S. Bach μπορεί να αποτελέσει ένα από τα πιο χαρακτηρηστικά μουσικά παραδείγματα για την εκάθηση του Ισοκρατήματος (Pedal). Για την ακρίβεια περίπου περισσότερο από το μισό πρελούδιο είναι χτισμένο πάνω σε ένα Ισοκράτημα της δεσπόζουσας. Παρακάτω θα βρείτε μια στοιχειώδη αρμονική ανάλυση των συγχορδιών που σχηματίζονται ανεξάρτητα από την κρατημένη δεσπόζουσα στο αριστερό χέρι. Μπορείτε να κατεβάσετε την παρτιτούρα (συμπεριλαμβανομένης της αναλύσεως), καθώς επίσης και όλο το post σε μορφή .pdf  πατώντας εδώ


Παρέλειψα συνειδητά τα διάφορα ποικιλματικά σύμβολα, για μεγαλύτερη συγκέντρωση στην αρμονία. Την πλήρη παρτιτούρα όλου του βιβλίου με τα μικρκά πρελούδια και φούγκες θα βρείτε από το IMSLP πατώντας εδώ.


Παραθέτω το πρελούδιο σε midi σκοπίμως με ήχο οργάνου για να τονιστούν οι αρμονικές σχέσεις μεταξύ των δύο επιπέδων:





Προτείνω ο μαθητής να ακούσει και να παίξει πολλές φορές το απόσπασμα αυτό, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις, ας μου επιτραπεί ο όρος, "μουσικές προστριβές" που δημιουργούνται μεταξύ των δύο ανεξαρτήτων αρμονικών γραμμών (νότα ισοκρατήματος και λοιπών συγχορδιών) και ψηλαφίζοντας το voice leading του αποσπάσματος. Έπειτα να (αντι)γράψει το απόσπασμα αυτό χρησιμοποιώντας τις ίδιες αρμονίες αλλά διαφορετικά μελωδικά μοτίβα. Τέλος να φτιάξει ένα δικό του απόσπασμα μιμούμενος το ύφος του Bach με διαφορετικές αρμονίες και μελωδικά μοτίβα, καθώς επίσης και να συνθέσει ένα ανάλογο, ελεύθερο απόσπασμα, σύμφωνα με το προσωπικό του γούστο και ύφος.





23/11/11

Επαντρεύαν ένα γέρο...


Είμαι υποχρεωμένος να αναφέρω ότι το παρακάτω απόσπασμα αφορά μόνο σε ενηλίκους. Μολονότι οι εμπειρίες που καθημερινώς αποκομίζουν τα παιδιά στις μέρες μας είναι σε πολλά σημεία πολύ περισσότερο άσεμνες και "ακατάλληλες" από όσο (θέλουμε να) νομίζουμε. 

Η δημοτική μας παράδοση βρύθει περιπαιχτικών και σκωπτικών τραγουδιών τα οποία ακούγονται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, κυρίως κατά την περίοδο ρων αποκρεών.  Πολλά από αυτά τα παραδοσιακά "γαμοτράγουδα" είναι πραγματικά αριστουργήματα, κατασκευασμένα με ιδιαίτερη ευφυία και ιδιάζουσα αισθητική, αποτελούμενα συχνά από βωμολοχίες. Χωρίς να έχω την ελάχιστη σχέση με το πεδίο της εθνομουσικολογίας και ταυτόχρονα απαλλαγμένος από κάθε είδους ψεύτικης σεμνοτυφίας, μπορώ να πω ότι πολλά από τα τραγούδια αυτά παρουσιάζουν με το δικό τους τρόπο την καθημεριμότητα του κάθε τόπου και διακομμωδούν τις "πονηρές" πτυχές του έλληνα με γνώμονα το τρίπτυχο του τόπου, του χρόνου και της κοινωνικής ομάδας. Πολλούς από τους παραδοσιακούς αυτούς θησαυρούς έφερε και διατήρησε στο φως η Δόμνα Σαμίου.

Η αριστουργηματικότητα του τραγουδιού "επαντρεύαν ένα γέρο" έγκειται στο βασικό στιχουργικό του άξονα, ένα παράθεμα το οποίο μεγαλώνει ανα ένα με δύο επιπλέον λέξεις σε κάθε επανάληψη:



Ακούω την ίδια τεχνική και σε πολλά μέρη από το θεατρικό κομμάτι του Γιώργου Απέργη "Corps a corps", γραμμένο για το περσικό, σταμνοειδές κρουστό όργανο "Tonbak" και ομιλία από τον εκτελεστή:



16/11/11

Inertial Motion για σύνολο δωματίου (Fl., Ob., Hrn., Vln., Vlc. & Pno.)

 Inertial Motion for Chamber ensemble by Manos Panayiotakis 


The Chimera Ensemble, University of York 2010
Διεύθυνση: John Goldie-Scot


Εδώ μπορείτε να βρείτε (και να κατεβάσετε) ένα άρθρο σχετικά με το κομμάτι, δημοσιευμένο από το αγγλικό ηλεκτρονικό περιοδικό CNCPTN.

9/11/11

Ο Άγνωστος Carl Czerny

Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι πολλοί από εμάς έχουμε αναρωτηθεί κατά τα μαηθτικά μας χρόνια στα ωδεία για το τι υπάρχει πέραν των ασκήσεων δεξιοτεχνίας του Carl Czerny. Το ίδιο σίγουρος όμως είμαι και για το ότι υπάρχουν πολλοί περισσότεροι οι οποίοι δεν το έκαναν, δεν το κάνουν και δυστυχώς δεν θα το κάνουν. Πώς στ' αλήθεια ο αυστριακός συνθέτης εκφραζόταν όταν δεν καταπιανόταν με το χτίσιμο μιας "ατσάλινης" πιανιστικής τεχνικής; Πώς είναι η μουσική του γλώσσα και ακόμη περισσότερο τι έχει να μας διδάξει; Αναμφισβήτητα το έργο του Czerny γύρω από τη μελέτη της πιανιστικής πρακτικής είναι ανεκτίμητης αξίας. Το ίδιο όμως αναμφισβήτητα, και το ίδιο ανεκτίμητης αξίας είναι και τα έργα του για ορχήστρα, για διαφόρων ειδών σύνολα,  καθώς επίσης και η φωνητική του μουσική. Εδώ μπορείτε να βρείτε ολόκληρη τη λίστα με τα 861 opuses και τα περισσότερα από 30 έργα χωρίς αριθμό καταλόγου.


Παραθέτω μια εκτέλεση της 6ης Συμφωνίας σε Σολ ελάσσονα υπό τη διεύθυνση του Grezegorz Nowak και την ορχήστρα  SWR Rundfunkorchester Kaiserslautern. Είναι εμφανείς οι επιρροές τις οποίες ενδεχομένως δέχτηκε από τη μουσική γλώσσα του δασκάλου του, Ludwig van Beethoven:





Κλείνοντας το post αυτής της εβδομάδας, παραθέτω και το Κουαρτέτο του Czerny για 4 πιάνα. Ας μεταφερθούμε διαδικτυακά, μέσω της καλής θελήσεως του uploader και του Youtube, στην αίθουσα του Κονσερβατορίου της Μόσχας με τους Alexey Luybimov, Michail Dubov, Petr Aidu, Alexey Zuyev στο πιάνο 1, 2, 3 και 4 αντίστοιχα:






2/11/11

Σχεδιάζοντας την Αρμονική Στήλη...

Υποθέτω ότι πολλοί από εμάς έχουν παίξει, όντας παιδιά, με το αντικείμενο της κάτωθι εικόνας, το οποίο κυκλοφορούσε  υπό την ονομασία "μαγικός χάρακας". Λίγη φαντασία σε συνδυασμό με πολύχρωμα (ή ακόμα και ενός χρώματος) στυλό ήταν αρκετά για να επιτρέψουν στους νόμους περί ταλαντώσεων να δημιουργήσουν εικαστικά "θαύματα" στα τότε παιδικά μάτια μας.



Μολονότι ο ίσος συγκερασμός έφερε μια πραγματική επανάσταση στην οργάνωση των συχνοτήτων, οι επιστήμονες δεν έπαψαν ποτέ να μελετούν τις απλές αναλογίες των διαφόρων αρμονικών. Ο 'αρμονογράφος' (harmonograph) είναι ένα γραφιστικό όργανο το οποίο συνδυάζει την κίνηση δύο ή περισσοτέρων εκκρεμών με σκοπό τη γραφιστική απεικόνιση των αναλογιών οι οποίες καθορίζουν τις σχέσεις των αρμονικών. Η πιο απλή μορφή του αρμονογράφου περιλαμβάνει ένα εκκρεμές (ή περισσότερα) το οποίο κινεί περιοδικά μία γραφίδα και ένα ακόμα εκκρεμές το οποίο κινεί επίσης περιοδικά το επίπεδο όπου σχεδιάζεται η κίνηση της πρώτης γραφίδας:






Βρήκα ένα βίντεο με το εν λόγω όργανο εν δράσει στο youtube:





Η χρήση εκκρεμών τα οποία εκτελούν διαφορετικού τύπου περιοδικές κινήσεις (όπως το περιστροφικό-rotary) παράγουν διαφορετικά μοτίβα. Παραθέτω από το βιβλίο του Anthony Ashton, "Harmonograph - A visual guide to the mathematics of music" κάποια παραδείγματα σχεδίων του αρμονογράφου τα οποία διέπονται από τους λόγους 1:1, 2:1, 3:2 και 4:3, δηλαδή της θεμελίου, της οκτάβας, της καθαρής πέμπτης και της καθαρής τετάρτης αντίστοιχα, σχεδιασμένα με τη χρήση του εγκαρσίου (πλευρικού) και του περιστροφικού εκκρεμούς:


1:1 - Unisono


1:1 - Unisono (Rotary)

2:1 - Οκτάβα

2:1 - Οκτάβα (Rotary)


3:2 - Πέμπτη καθαρή


3:2 - Πέμπτη καθαρή (Rotary)

4:3 - Τέταρτη καθαρή


Είναι προφανές ότι με το συνδυασμό περισσοτέρων από 2 εκκρεμών μπορούν να συμπεριληφθούν και άλλες παράμετροι στη γραφική απεικόνιση, όπως το amplitude. Επίσης με ανάλογες διατάξεις μπορούν να απεικονιστούν τεχνικές όπως η Additive ή ακόμα και η FM Synthesis.

19/10/11

Δύο Παράδοξα



1) Η Γέφυρα
















Ο Σωκράτης φτάνει σε μία γέφυρα η οποία φυλάσσεται ερμητικά από το δυνατό Πλάτωνα, τον οποίο παρακαλεί να του επιτρέψει να περάσει. Ο Πλάτων λέει:


-Ορκίζομαι ότι αν η επόμενη πρόταση σου είναι σωστή θα σου ανοίξω το δρόμο προς την άλλη όχθη. Αν είναι λάθος, τότε θα σε ρίξω στο νερό."


Ο Σωκράτης απαντά:


-Θα με ρίξεις στο νερό




2) Το παράδοξο των ενδιαφερόντων αριθμών














Ο αριθμός 17 είναι ένας ενδιαφέρων αριθμός επειδή είναι ο μόνος πρώτος αριθμός (ανάμεσα σε αυτούς που μέχρι τώρα γνωρίζουμε) ο οποίος αποτελείται από το άθροισμα τεσσάρων διαδοχικών πρώτων αριθμών: 17=2+3+5+7. Ωστόσο, φαίνεται ότι κάθε φυσικός αριθμός είναι ενδιαφέρων. Όμως κάθε φυσικός αριθμός πρέπει να είναι ενδιαφέρων, διαφορετικά θα είχαμε τον πρώτο μη ενδιαφέροντα αριθμό. Και το γεγονός της ύπαρξης του πρώτου μη ενδιαφέροντος αριθμού είναι ενδιαφέρον.






Τα δύο αποσπάσματα βρήκα στο πολύ ενδιαφέρων, κατά τη γνώμη μου, βιβλίο του Michael Clark "Paradoxes from A to Z"





12/10/11

Πολυφωνία μέσα στη Μονοφωνία

Το σύντομο fugato το οποίο περιέχει η πρώτη φαντασία του Georg Philipp Telemann για φλάουτο στα μέτρα 11-26 είναι ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά, κατά τη γνώμη του γράφοντος, δείγματα για το πώς μπορούν να οργανωθούν δύο ή περισσότερες μελωδικές γραμμές και να αποδοθούν από ένα μονοφωνικό όργανο. Από διάφορους μελετητές η τεχνική αυτή χαρακτηρίζεται (ορθώς) ως "Πολυφωνία μέσα στη Μονοφωνία". Θεωρώ σημαντική τη μελέτη της κατασκευής του παρακάτω αποσπάσματος από τους μαθητές της αντιστίξεως και φυγής. Το εν λόγω απόσπασμα, όπως και αναρίθμητα άλλα παρόμοια, κατασκευαστικά βρίσκεται τόσο κοντά, αλλά ταυτόχρονα και τόσο μακριά από τα (στενά κάποιες φορές) σχολικά πλαίσια αντιμετώπισης της πολυφωνικής μουσικής.

Παραθέτω το συγκεκριμένο απόσπασμα:


Τη σύντομη μοτιβική ανάλυση του αποσπάσματος μπορείτε να κατεβάσετε σε μορφή .pdf από εδώ.

Παραθέτω επίσης μια εκτέλεση ολόκληρης της Φαντασίας Νο. 1 από τον Tommasso Rossi:



Βεβαίως, αξίζει κάποιος να ακούσει όλες τις φαντασίες τοποθετημένες σε μια πιο σύγχρονη βάση από τον ομποΐστα και συνθέτη Heinz Holliger:


To IMSLP περιέχει μια αρκετά καλή (για δωρεάν) έκδοση όλων των φαντασιών.

5/10/11

Steve Reich - Eight Lines (Octet)


Το Οκτέτο του Steve Reich είναι αδιαμφισβήτητα ένα αριστουργηματικό έργο της minimal μουσικής, καθώς επίσης και ένα από τα ομορφότερα έργα του, πρόσφατα, περασμένου αιώνος. Η ομορφιά του, πέρα από την τέρψη των ώτων, έγκειται στην ίδια την αρχιτεκτονική του έργου, καθώς επίσης και στη χρήση του μουσικού υλικού. Συνετέθη το 1979 ως παραγγελία για το γερμανικό ραδιοφωνικό σταθμό "Radio Frankfurt". O αρχικός τίτλος ήταν "Octet", για δύο φλάουτα, δύο κλαρινέτα, 2 πιάνα και κουαρτέτο εγχόρδων. Στη συνέχεια, λόγω της δυσκολίας που αντιμετώπισαν αρχικά οι εκτελεστές του κουαρτέτου στην ακριβή τονική και ρυθμική απόδοση των διφώνων συγχορδιών, προστίθεται ακόμα ένα κουαρτέτο το οποίο αναλαμβάνει τη μία εκ των δύο φωνών της κάθε πάρτας. Η πρεμιέρα του έργου πραγματοποιήθηκε στο Radio Frankfurt, στις 21 Ιουνίου 1979, από τα μέλη του Netherlands Wind Ensemble και υπό τη διεύθυνση του Reinbert de Leeuw.

Οι πρωτογενείς μουσικές ιδέες, επάνω στις οποίες βασίζεται όλη η επεξεργασία του Οκτέτου είναι ελάχιστες, συνηθισμένη τεχνική της minimal συνθετικής πρακτικής. Συγκεκριμένα, οι δομικές μονάδες είναι τρεις:


1) Το αρχικό μοτίβο των πιάνων, το οποίο αποτελεί τα θεμέλια της μοτιβικής εξέλιξης:



Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι το μελωδικό μοτίβο του αριστεριού χεριού στο πρώτο πιάνο είναι ίδιο με εκείνο του δεξιού χεριού μία καθαρή δωδεκάτη χαμηλότερα. Στην ουσία δηλαδή έχουμε την ελάχιστη πιθανή διαφορά ανάμεσα στα δύο μοτίβα, δεδομένου ότι η δωδεκάτη είναι τέλειο σύμφωνο διάστημα χωρίς να είναι οκτάβα. Το ίδιο μοτίβο παρουσιάζεται στο δεύτερο πιάνο (αριστερό χέρι) σε διαφορά φάσης μισού μέτρου.

2) Η αρμονική υφή των εγχόρδων, η οποία εξαπλώνεται από το πρώτο βιολί σε όλα σχεδόν τα έγχορδα και διατηρείται καθ' όλη τη διάρκεια του έργου:




3) Το μοτίβο στο πρώτο φλάουτο:





Μορφολογικά, ο Reich χωρίζει το Eight Lines σε πέντε μέρη, από τα οποία το πρώτο και το πέμπτο σχετίζονται μέσω του κοινού υλικού των γρήγορων μοτίβων στο μπάσο κλαρινέτο, το πιάνο και το τσέλο. Το δεύτερο και το τέταρτο μέρος χαρακτηρίζονται περισσότερο από κρατημένους ήχους, ενώ το πέμπτο και τελευταίο περιλαμβάνει μια συνεκδοχή όλων των παραπάνω ιδεών. Παρ' όλη την αντιθετικότητα που χαρακτηρίζει τις δύο βασικές ιδέες (γρήγορα μοτίβα - κρατημένοι ήχοι) η μετάβαση είναι τόσο ομαλή, ώστε σχεδόν δεν υπάρχει σαφής διαχωριστική γραμμή μεταξύ των μερών, ιδίως αν ο ακροατής δεν έχει μπροστά του την παρτιτούρα.


Παραθέτω σε δύο αποσπάσματα μια εκτέλεση που βρήκα στο Youtube από το Ensemble Intercontemporain, υπό τη διεύθυνση του Jonathan Nott:







Εν κατακλείδι, είναι γνωστό ότι η minimal μουσική τόσο αγαπήθηκε, όσο και μισήθηκε από πολλούς συνθέτες και ακροατές. Σε κάθε περίπτωση πάντως, μας έμαθε κάτι πολύ σημαντικό για τη διαμόρφωση της μουσικής μας γλώσσας και νοοτροπίας: την οικονομία των μέσων.


Βιβλιογραφία:


Steve Reich, Writings on Music 1965-2000, Oxford University Press, Νέα Υόρκη 2002



23/9/11

Προσεχώς





Φίλες και Φίλοι του blog,


Τον Οκτώβριο το ιστολόγιό μου αλλάζει τίτλο και οργανώνεται καλύτερα. Από την Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2011 θα είναι και πάλι κοντά σας με ένα νέο post κάθε εβδομάδα.


Θα χαρώ να μοιραστώ τις σκέψεις μου μαζί σας και να ανταλλάξουμε απόψεις.


Ευχαριστώ


ΜΠ

1/7/11

Camp Σύνθεσης Αύγουστος 2011






Ένα πολύ ενδιαφέρον camp σύνθεσης από το Ωδείο Μητσάκου. Προσωπικά θα παρουσιάσω τις μοντέρνες τεχνικές στο φλάουτο και θα εκτελέσω όσα έργα γραφτούν για το όργανο στα αντίστοιχα workshops. Μπορείτε να κατεβάσετε περισσότερες λεπτομέρειες πατώντας εδώ.

22/6/11

Tu Solus III για φλάουτο (2010)

Το Tu Solus III γράφτηκε το 2010 και ανήκει σε ένα κύκλο κομματιών για solo όργανα που πραγματεύεται το συνδυασμό τροπικού και φασματικού υλικού σε διάφορα επίπεδα. Το εν λόγω κομμάτι αντιπαραθέτει δύο διαφορετικές ηχητικές επιφάνειες, την τροπική, μέσω του βασικού φθογγικού υλικού των μουσικών φράσεων, και τη φασματική, η οποία αναπτύσεται σε ένα δεύτερο επίπεδο μέσω των διαφόρων τεχνικών παιξίματος όπως αρμονικές, multiphonics, jet-tones, 'pizzicati' κλπ. Μορφολογικά το κομμάτι χωρίζεται σε δύο μέρη (έκθεση-επεξεργασία) τα οποία περιλαμβάνουν διάφορους συνδυασμούς συμμετριών και ασσυμετριών.




Για την επεξήγηση των συμβόλων της σημειογραφίας πατήστε εδώ.


3/6/11

Helmut Lachenmann - Dal Niente (Interiur III) για κλαρινέτο

Tο Dal Niente (Interiur III) για κλαρινέτο σόλο γράφτηκε το 1970. Πριν από αυτό γράφτηκε το Interiur I (1966) για έναν εκτελεστή κρουστών, ενώ το Interiur II δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα. H βασική τεχνική που χρησιμοποιείται στο Dal Niente είναι το “φιλτράρισμα” μιας μελωδικής γραμμής έτσι ώστε μόνο κάποιοι φθόγγοι να ακούγονται ξεκάθαρα μέσα σε ένα σύνολο από αέρινα ηχοχρώματα. Η αλληλεπίδραση των δύο αυτών ηχοχρωμάτων δημιουργεί ένα συνεχές φάσμα το οποίο περιέχει σαφείς, όσον αφορά στο τονικό ύψος, φθόγγους και ασαφείς, αντίστοιχα, ήχους από αέρα. Η μετάβαση από τη μια κατάσταση στην άλλη δημιουργεί την αίσθηση της ύπαρξης κάποιου φίλτρου που ανοιγοκλείνει και μεταβάλει τις διάφορες συχνοτικές περιοχές του κλαρινέτου. H πορεία αυτή έρχεται να κορυφωθεί σε ένα τμήμα αποτελούμενο από μοτίβα στο υψηλότερο ρετζίστρο του οργάνου, σε συνέχεια των οποίων επανέρχεται η αρχική ιδέα. Ο Lachenmann αποκαλεί αυτή την κατηγορία έργων του “musique concrète instrumentale”, μεταφορά της “συγκεκριμένης μουσικής” στα φυσικά όργανα, όπου οι δυνατότητές τους επαναπροσδιορίζονται για να δώσουν νέα, άθικτα μέχρι τώρα, ηχοχρώματα.


(Το κείμενο αυτό γράφτηκε ως program notes για συναυλία της ΕΕΜ)


Παραθέτω μια εκτέλεση από το Youtube με τον Edward Brunner:


21/2/11

L. V. Beethoven - Μουσική για μαντολίνο


Διαβάζοντας ένα από τα posts  της Ι. Φ. στο ιστολόγιο “ΕΠΕΑ ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ” για το μαντολίνο στην νεοελληνική μουσική και για το μοναδικό μαντολινίστα Δημήτρη Μαρίνο, θυμήθηκα τα κομμάτια του Beethoven για μαντολίνο και πιάνο. Ο λόγος περί των σχεδόν αγνώστων, θα έλεγα, στο ευρύ κοινό έργων:
Sonatina σε Ντο ελάσσονα WoO 43 No. 1
Adagio WoO 43 No.2
Sonatina σε Ντο μείζων WoO 44 No. 1
Andante Convarzioni σε Ρε μείζων WoO 44 No.2
Τα έργα αυτά γράφτηκαν το 1796, περίοδος όπου το μαντολίνο γνώρισε μεγάλη άνθιση στους κοσμικούς κύκλους, για τη νέα, ταλαντούχο, ερασιτέχνη εκτελέστρια Countess Josephine de Clary και αργότερα Countess Josephine de Clary-Gallas στην οποία ο Beethoven αφιέρωσε και την άρια για soprano και ορχήστρα “Ah, Perfido”. Μάλιστα τα αυθεντικά χειρόγραφα των παραπάνω έργων βρέθηκαν στην προσωπική βιβλιοθήκη του συζύγου της και του αδερφού της. Η πολύ μικρή συχνότητα των εκτελέσεων των έργων αυτών, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι τα κατατάσσει στην ίδια κατηγορία με τα έργα για στρατιωτική μπάντα WοΟ 18-19 και 20-24.
Παραθέτω από το Youtube τη Sonatina σε Ντο ελάσσονα WoO 43 No. 1:


Μπορείτε να κατεβάσετε την παρτιτούρα μέσω του IMSLP από εδώ.

23/1/11

Άσκηση Ύφους ΙΙ - J. S. Bach: Partita Νο. 2 για βιολί - Chaconne


Η αριστουργηματική Chaconne από την δεύτερη παρτίτα για βιολί του Bach BWV 1004 αποτελεί σημαντικό αντικείμενο μελέτης τόσο για τους μαθητές αρμονίας όσο και σύνθεσης. Χρονολογημένη κατά την περίοδο 1717-1723, η παρτίτα εικάζεται να έχει γραφτεί για το θάνατο της πρώτης γυναίκας του Bach, Maria Barbara. Η Chaconne αποτελεί το τελευταίο μέρος της παρτίτας το οποίο υπερκαλύπτει σε διάρκεια τα 4 προηγούμενα. Ανά τον καιρό έχουν πραγματοποιηθεί πολλές μεταγραφές, ανάμεσα στις οποίες αξίζει να σημειωθούν αυτή του Brahms για πιάνο-αριστερό χέρι, του Busoni για πιάνο και του Stokowski για ορχήστρα.

Από εδώ μπορείτε να κατεβάσετε την παρτιτούρα όλης της παρτίτας από το IMSLP
Από εδώ μπορείτε να διαβάσετε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση από τον Larry Solomon
Προτείνω 8 βήματα (τα περισσότερα από τα οποία αυτονόητα) για τη μελέτη της Chaconne που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν από μαθητές και μη, για εκγύμναση στην αρμονία και το voice leading:

1) Ακούστε πολλές φορές τη Chaconne τόσο με όσο και χωρίς την παρτιτούρα.

2) Παίξτε τη Chaconne πολλές φορές στο πιάνο και προσπαθήστε να “αγγίξετε” την αρμονία της.

3) Αντιγράψτε τη Chaconne στο finale, το sibelius, ακόμα και στο χέρι με δημιουργικό τρόπο, ώστε να   γίνει απόλυτα κατανοητό το voice leading. Κατά προτίμηση γράψτε τα τετράφωνα μέρη σε 4 διαφορετικά πεντάγραμμα και προσπαθήστε να διακρίνετε την πολυφωνική υφή των “μονοφωνικών” μερών.

4) Γράψτε την αρμονική ανάλυση όλης της Chaconne σημειώνοντας σε ένα επιμέρους πεντάγραμμο (μικρότερου μεγέθους) τις θεμελίους των συγχορδιών. Σημειώστε τις διάφορες αρμονικές αλυσίδες που χρησιμοποιούνται και τις αρμονικές βαθμίδες αυτών.

5) Σημειώστε τους συνήθεις τρόπους με τους οποίους ο Bach γεφυρώνει τα διάφορα διαστήματα με ξένους φθόγγους. Φτιάξτε έναν μουσικό κατάλογο με τα μοτίβα αυτά που χρησιμοποιούνται ανά διάστημα και ενδεχομένως μπορούν και πρέπει να χρησιμοποιούνται και στα δικά σας θέματα αρμονίας και τονικής αντίστιξης, καθώς επίσης και στο αντίθεμα ή τα ελεύθερα μέρη της σχολικής (και μη) φούγκας.

6) Χωρίστε τη Chaconne σε μέρη σύμφωνα με τις παραλλαγές. Με ποιους τρόπους ο Bach επεκτείνει και αναπτύσσει το τετράμετρο θέμα σε κάθε παραλλαγή;

7) Συνθέστε μια σύντομη Chaconne για 1 όργανο ή μικρό σύνολο στο στυλ του Bach λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω.

8) Συνθέστε μια σύντομη Chaconne στη δική σας μουσική γλώσσα.



Παραθέτω μια “δική” μου, σύντομη άσκηση πάνω στη μορφή της Chaconne στο ύφος του Bach (ασκ. 7):



Μπορείτε να κατεβάσετε την παρτιτούρα σε PDF από εδώ.

1/1/11

1_1_11


(από το λήμμα του Bach στη WikiPedia