Η αριστουργηματική Chaconne από την δεύτερη παρτίτα για βιολί του Bach BWV 1004 αποτελεί σημαντικό αντικείμενο μελέτης τόσο για τους μαθητές αρμονίας όσο και σύνθεσης. Χρονολογημένη κατά την περίοδο 1717-1723, η παρτίτα εικάζεται να έχει γραφτεί για το θάνατο της πρώτης γυναίκας του Bach, Maria Barbara. Η Chaconne αποτελεί το τελευταίο μέρος της παρτίτας το οποίο υπερκαλύπτει σε διάρκεια τα 4 προηγούμενα. Ανά τον καιρό έχουν πραγματοποιηθεί πολλές μεταγραφές, ανάμεσα στις οποίες αξίζει να σημειωθούν αυτή του Brahms για πιάνο-αριστερό χέρι, του Busoni για πιάνο και του Stokowski για ορχήστρα.
Από εδώ μπορείτε να κατεβάσετε την παρτιτούρα όλης της παρτίτας από το IMSLP
Από εδώ μπορείτε να διαβάσετε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση από τον Larry Solomon
Προτείνω 8 βήματα (τα περισσότερα από τα οποία αυτονόητα) για τη μελέτη της Chaconne που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν από μαθητές και μη, για εκγύμναση στην αρμονία και το voice leading:
2) Παίξτε τη Chaconne πολλές φορές στο πιάνο και προσπαθήστε να “αγγίξετε” την αρμονία της.
3) Αντιγράψτε τη Chaconne στο finale, το sibelius, ακόμα και στο χέρι με δημιουργικό τρόπο, ώστε να γίνει απόλυτα κατανοητό το voice leading. Κατά προτίμηση γράψτε τα τετράφωνα μέρη σε 4 διαφορετικά πεντάγραμμα και προσπαθήστε να διακρίνετε την πολυφωνική υφή των “μονοφωνικών” μερών.
4) Γράψτε την αρμονική ανάλυση όλης της Chaconne σημειώνοντας σε ένα επιμέρους πεντάγραμμο (μικρότερου μεγέθους) τις θεμελίους των συγχορδιών. Σημειώστε τις διάφορες αρμονικές αλυσίδες που χρησιμοποιούνται και τις αρμονικές βαθμίδες αυτών.
5) Σημειώστε τους συνήθεις τρόπους με τους οποίους ο Bach γεφυρώνει τα διάφορα διαστήματα με ξένους φθόγγους. Φτιάξτε έναν μουσικό κατάλογο με τα μοτίβα αυτά που χρησιμοποιούνται ανά διάστημα και ενδεχομένως μπορούν και πρέπει να χρησιμοποιούνται και στα δικά σας θέματα αρμονίας και τονικής αντίστιξης, καθώς επίσης και στο αντίθεμα ή τα ελεύθερα μέρη της σχολικής (και μη) φούγκας.
6) Χωρίστε τη Chaconne σε μέρη σύμφωνα με τις παραλλαγές. Με ποιους τρόπους ο Bach επεκτείνει και αναπτύσσει το τετράμετρο θέμα σε κάθε παραλλαγή;
7) Συνθέστε μια σύντομη Chaconne για 1 όργανο ή μικρό σύνολο στο στυλ του Bach λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω.
8) Συνθέστε μια σύντομη Chaconne στη δική σας μουσική γλώσσα.
Παραθέτω μια “δική” μου, σύντομη άσκηση πάνω στη μορφή της Chaconne στο ύφος του Bach (ασκ. 7):
Μάνο, στυλιστικά άψογη η chaconne σου, μου δημιούργησε μια ευχάριστη κοντραπουντίστικη διάθεση. Πολύ "διδακτικό" και το άρθρο σου, βλέπω εν τη γεννέση του έναν πολύ καλό δάσκαλο...
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλησπέρα Δημήτρη,
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστώ πολύ για το σχόλιο! όπως θα θυμάσαι και από τα μαθήματά (11 χρόνια πριν!) καθώς και από τις διάφορες συζητήσεις μας πιστεύω ακράδαντα στη χρησιμότητα της ασκήσεως ύφους. Δεν πρόκειται ποτέ να καταλάβει κάποιος τον bach τόσο όσο αν κάτσει και (αντι)γράψει (σαν) αυτόν. Από εκεί και πέρα, μελετώντας τους μεγάλους δασκάλους ανοίγουν πολλές και διαφορετικές για τον καθένα μας πόρτες για τη διεύρυνση της σκέψης όσον αφορά στη δική μας μουσική. Αναμφισβήτητα ο De La Motte θα έπρεπε να εισχωρήσει λίγο περισσότερο σε αυτό που τα ωδεία ονομαζουν ανώτερα θεωρητικά...
Κανένα αγγλοσαξωνικό εγχειρίδιο - απ’ όσα τουλάχιστον γνωρίζω - δεν χρησιμοποιεί πλέον παραδείγματα του συγγραφέα αλλά κατευθείαν από τους Δασκάλους. Αυτό απαιτεί πολύ προσπάθεια από τον σπουδαστή γιατί θα πρέπει να “εξάγει” το προς εξέταση αρμονικό φαινόμενο από την “πραγματική” μουσική. Τα οφέλη βέβαια πολλά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτα ωδεία μας όχι ο Motte, αλλά κι ο Κουρής πέφτει “πολύς” στους περισσότερους σπουδαστές ακόμη και του Ειδικού.
Θα σου φανεί παράξενο, αλλά μετά από πολλά χρόνια διδασκαλίας επιστρέφω στον Dubois. Πιστεύω ότι χτίζει γερά θεμέλια στην Αρμονία παρ' όλους τους περιορισμούς της “σχολικής” και μη “ιστορικής” προσέγγισης. Ανοίγει φαρδύς ο δρόμος μετά για τη μελέτη του Kostka του Aldwell ή του Forte. Ίσως...